Over dat en wat

Omdat het verschil tussen dat en wat eigenlijk helemaal niet moeilijk is, vallen we maar meteen met de deur in huis:

• Dat slaat op iets bepaalds, wat op iets onbepaalds of op een hele zin.
• Woorden als alles, enige, dat(gene) en iets kun je in dit verband als onbepaald zien.

Dit betekent niet dat iedereen die dit weet het ook meteen goed doet, want we verspreken ons nogal makkelijk. Je zou kunnen zeggen dat niemand daar normaal gesproken moeilijk over hoeft te doen, maar er kan een betekenisverschil zitten in het verschil tussen dat en wat. Neem bijvoorbeeld de zinnen:

• Willem sprak twee uur over het reglement, wat Karel overbodig vond.
• Willem sprak twee uur over het reglement dat Pieter overbodig vond.

In de eerste zin wordt met wat verwezen naar de zin voor de komma, zodat de betekenis is dat Karel het overbodig vond dat Willem twee uur lang sprak over het reglement - wellicht kende Karel het betreffende reglement al door en door. In de tweede zin wordt dat gebruikt en wordt dus verwezen naar het reglement. Blijkbaar vindt Pieter het bestaan van dat reglement iets overbodigs. Overigens is het gebruik van wat na iets voor discussie vatbaar. Je kunt zeggen dat je dat kunt gebruiken wanneer je over iets bepaalds spreekt:

• Is er nog iets wat ik vergeten ben?
• Ja, ik weet iets dat je vergeten bent.
• Ja, ik weet iets wat je vergeten bent.

Je zou kunnen zeggen dat de tweede zin beter is dan de derde: in de eerste zin gaat het erom dat iets niet bepaald is, terwijl het in de tweede/derde gaat om een bepaald iets (al moet dat nog worden gedefinieerd). Maar er zullen weinig taalkundigen over vallen als je gewoon als regel houdt dat wat na iets komt.

(Bron: Taalthuis)