Beeldspraak

Beeldspraak is een taalmiddel waarbij iets of iemand (het verbeelde) wordt vergeleken met iets of iemand anders (het beeld); beeldspraak berust altijd op een bepaalde overeenkomst tussen twee zaken: 'Die kerel is als een boom' vergelijking tussen 'kerel' (verbeelde) en 'boom' (beeld); de overeenkomst is dat beide groot zijn.

Metonymia
Bij deze vorm van beeldspraak is geen sprake van een vergelijking en van een overeenkomst; veelal is er wel een bepaalde betrekking tussen het beeld en het verbeelde:

... Wil je nog een kopje? (bedoeld is de inhoud van het kopje)

... Nederland won gisteren met 3-0! (bedoeld is het team van Nederlandse spelers).

Er zijn zes soorten metonymia:
1. Producent i.p.v. product;
2. Deel i.p.v. geheel;
3. Geheel i.p.v. deel;
4. Verpakking i.p.v. inhoud;
5. Plaats van herkomst i.p.v. product;
6. Materiaal i.p.v. voorwerp.

Personificatie
Bijzonder metafoor. Je geeft iets levenloos eigenschappen of karaktertrekken van een levend wezen.

... Zij lijken op elkaar als twee druppels water.

... Die mening is zo oud als de weg naar Rome.

 

Metafoor
Je geeft iets rechtstreeks de naam van iets anders, omdat er overeenkomst is. In de zin staat nu alleen het beeld.

... De beesten richtten grote schade aan. (metafoor).

Uitdrukkingen en scheldwoorden zijn vaak een metafoor:

- Na die mislukking zat hij met de handen in het haar.

- Smeerlap !

Vergelijking met als
'Hij voelde zich als een vis in het water'
(schematisch weergegeven: V - als - B) i.p.v. als gebruikt men ook vaak synoniemen: zoals, evenals, gelijk. Voorbeeld:

'Zoals de ouden zongen, piepen de jongen'

De zon gaat onder als een gouden bal

Vergelijking zonder als
Bij deze vergelijking worden beeld en verbeelde niet met elkaar verbonden door als

... Johan, een angstige wezel, ....

... Tibet, het dak van de wereld, ......

 

Van vergelijking
Voorbeeld:

Een boom van een kerel

(van achteren naar voren lezen: die kerel is een boom).

Homerische vergelijking
Een lang uitgesponnen vergelijking. Voorbeeld:

zoals de zon in mei,
de warme zomerdag in juni,
en de stranddag in juli,
zo heb ik graag een vrije dag.

Allegorie
Is een lange metafoor / personificatie, de hele tekst volgehouden.

(N.B.: Het verschil tussen een homerische vergelijking en allegorie is dus: de homerische vergelijking is een vergelijking, de allegorie een metafoor in engere zin;
de homerische vergelijking is een deel van het kunstwerk, de allegorie is het gehele kunstwerk.)

Synesthesie
Synesthesie berust op het verbonden zijn van de indruk van een bepaald zintuig met die van een ander zintuig, b.v. gehoor met zicht, gevoel met gehoor. In de plaats van een woord dat b.v. een gezichtsindruk moet weergeven, wordt een woord gebruikt dat een gehoorindruk weergeeft.

- Knalrood (zo rood, de rode kleur maakt zo'n indruk alsof je een knal hoort). (gehoor - visueel)
- bittere woorden (smaak - gehoor)
- schreeuwende kleuren (gehoor - visueel)